NIET AFGLIJDEN NAAR ONHEIL...
Dit is de eerste van een reeks korte essays waarin ik zal ingaan op het begrip paravritti, dat een belangrijke rol speelt in veel boeddhistische teksten. Het woord benadert heel dicht de betekenis van "verlichting", maar met specifieke implicaties die ons enige voeling kunnen geven met belangrijke aspecten van het geestelijk leven, zowel individueel als collectief, en ook een manier kunnen bieden om de principes van zelfkracht en van ander kracht met elkaar te verzoenen.
In gewoon gebruik betekent het woord paravritti " terugkeren". We kunnen het dus zien als een verwijzing naar de boeddhistische pleidooien om ons af te keren van het wereldse leven. We kunnen paravritti zien als iets dat in het individu gebeurt wanneer die persoon zich afwendt van het verstrikt raken in de rat race, en dit kan worden gezien als een aspect van zelfkracht, maar we kunnen ook denken aan paravritti als de Boeddha die tot ons roept: "Keer terug! Doe het niet," zoals hij ons in onwetendheid ziet wegdrijven naar een manier van leven die ons steeds meer en steviger aan het wiel van karma bindt. Dezelfde term kan dus worden begrepen op zowel een zelfkracht als een ander kracht wijze.
MENSHEID, KEER TERUG!
Ik denk dat het daarom ook interessant is om dit principe op sociologisch en niet alleen op individueel niveau te zien. Shakyamuni leefde in een tijd waarin zijn stam, de Shakya, net de overgang had gemaakt van een zwervend jager-verzamelaar-bestaan naar het gevestigde leven van de landbouw. Een van de meest sprekende gebeurtenissen in het vroege leven van de toekomstige Boeddha was ongetwijfeld getuige te zijn van het ploegfestival, dat ongetwijfeld bedoeld was om deze levensstijlverandering te vieren en te populariseren. Toen hij zag hoe zijn vader de eerste groef van het nieuwe jaar ploegde, zag hij de aarde opengaan, zag hij hoe de levens van kleine schepsels ondersteboven werden gekeerd en de vogels naar beneden daalden en ze opaten. Dit heeft hem diep geschokt. Hij voelde een drang zich af te keren.
Als we deze achtergrond in ogenschouw nemen, is het zeker interessant dat wat hij later kwam bepleiten thuisloosheid was. Voor zijn meest toegewijde volgelingen schreef hij een weg voor die een achterlating was van het gesettelde leven van de agrarische gemeenschap. Het was in zekere zin een terugkeer naar een ethische versie van het zwervende leven dat eraan voorafging en dat daarom als meer natuurlijk menselijk zou kunnen worden beschouwd. Yuval Noah Harari, in zijn populaire boek Sapiens, wijst erop dat de overgang naar de landbouw, die algemeen wordt voorgesteld als een grote stap voorwaarts voor de mensheid, ook kan worden gezien als een valstrik die de mens eigenhandig heeft veroorzaakt. De landbouw liet de mogelijkheid toe om een groter aantal mensen te voeden, zodat zodra deze verandering was gemaakt de aantallen toenamen waardoor het praktisch onmogelijk was om terug te keren naar de vroegere manier van leven. De nieuwe georganiseerde en aan het land gebonden manier van leven bracht echter nieuwe ziekten, oorlog en periodieke hongersnood met zich mee. De overgrote meerderheid van de mensen leefde eentoniger, ellendig en waarschijnlijk korter. Het is mogelijk om Shakyamuni te zien als een sociaal commentator die zegt: "Keer terug nu je nog de kans hebt. Doe het niet". In feite, tegen het eind van zijn leven, werd de Shakyan-staat inderdaad belemmerd door een tekort aan water en vervolgens verscheurd door de oorlog.
Wij leven zelf in een ander tijdperk. Nog niet zo lang geleden was er in historische termen de industriële revolutie, een andere zogenaamd grote stap voorwaarts, die voor de gewone mensen op grote schaal ellende met zich meebracht. Het is interessant om te overwegen of dit niet ook een valstrik was van het soort dat Harari aanwijst. Opnieuw zijn de aantallen toegenomen, deze keer massaal, dus nu zijn we afhankelijk van onze machines. Dit aantal mensen kan niet overleven zonder deze machines. Deze toegenomen aantallen vormen echter een ernstige bedreiging voor het voortbestaan van alle andere soorten op de planeet en het afval van al deze industrie vernietigt het klimaat en het milieu. Roepen de Boeddha's ons toe: "Keer terug, keer terug voordat het te laat is?". Misschien is het al te laat.
IN DE TREDMOLEN
Dit idee van schijnbare vooruitgang als een valkuil geldt ook op individueel niveau. Onze moderne samenleving lokt de jongere in de val van schuldenlast door middel van reclame die door middel van bezit, status en populariteit visioenen van geluk voorhoudt die door het volgen van de mode gerealiseerd moeten worden. Zo worden ze loonslaven, vastgebonden aan een gezinsleven dat veel meer een strijd blijkt te zijn dan ze ooit voor mogelijk hielden. Zelfs vermeende spirituele activiteiten worden geldelijke goederen en statussymbolen. De geest is gecorrumpeerd. Zoals Freud zou hebben gezegd, leven de meeste mensen een leven van stille wanhoop. Het moet vele malen in ons leven gebeurd zijn dat we stappen hebben genomen die ons verstrikt hebben in dingen die we later als boeien zijn gaan ervaren. Misschien hoorden we ergens langs de lijn een " kleine stem " fluisteren: "Keer terug, keer terug", maar we hebben niet geluisterd.
Dus zowel op individueel als op collectief niveau is het boeddhisme een pleidooi voor behoedzaamheid, wat suggereert dat we ons niet te snel haasten naar schijnbaar aantrekkelijke projecten die ons daadwerkelijk in de val lokken. Er wordt tegenwoordig veel gezegd over het boeddhisme dat het gaat om het leven in het huidige moment, maar als we de boeddhistische filosofie in ogenschouw nemen, zegt het eigenlijk veel meer over het nemen van een langetermijnvisie. De Boeddha's zien ons opkomen en vallen volgens onze daden. Niets is vooraf bepaald. We maken onze eigen weg, maar we kunnen aandacht besteden aan de invloedsfeer van de wijze of we kunnen die negeren. Onwetendheid (avidya) is de wortel van al het kwaad, zeggen de Boeddha's.
VRIJBLIJVEND
Er is een veel voorkomende kritiek op het boeddhisme als zijnde negatief. Veel boeddhistische voorschriften zijn in negatieve vorm - stop daarmee, blijf daarvan af, ga daar niet in mee, doe niet dit of dat, beoefen geen-hebzucht, geen-haat, geen-waanideeën, enzovoort. Sommige moderne sanghas zijn zo ver gegaan dat ze dit alles in positieve taal proberen te herschrijven en er is enig nut aan dit alles verbonden. Er gaat echter ook iets verloren. Het boeddhisme vertelt ons wat we moeten vermijden als we vrij willen blijven. Door te zeggen dat we terug moeten keren, suggereren de Boeddha's dat onze basisinstincten gezond zijn en dat we ze op eigen risico negeren. Draai weg van hebzucht, draai wegvan haat, draai weg van waanideeën - diep van binnen weet men al dat dit juist is, maar in het heetst van de strijd raken we vaak op een dwaalspoor.
Geplaatst door David Brazier op 6 november 2019 en vertaald in het nederlands door Vajrapala
Replies
Ik herinner me nog goed hoe ik als jonge mens rond de 20 jaar was ik toen, het helemaal niet zag zitten om te gaan werken en in het economische systeem te gaan inpassen. Ik wou eigenlijk een natuurlijk leven leiden dicht bij of in de natuur, voor de aarde zorgen en voor de kinderen, groenten kweken, enz... ik was echt in een soort levenscrisis omdat het 'moderne' leven me niets zei en ik geen andere weg zag en ook geen voorbeelden van hoe het anders kon. Uiteindelijk heb ik dan toch een 'job' gedaan die wel zinvol was maar helemaal niets voor mij en veel stress meebracht omdat ik constant het gevoel had dat m'n lichaam dit niet aan kon en dat leven ook helemaal niet klopte...... dus reageerde m'n lichaam met weerstand en werd ziek en deed ik m'n uiterste best om toch maar te kunnen meedraaien en zette nog meer druk op m'n lichaam etc etc..... een rat race was het, ja! Blij en gelukkig werd ik er niet van, alhoewel ik toch wel m'n best deed om 'goed te doen' en 'mensen te helpen'. Ik was eigenlijk dagelijks kwaad om de maatschappij die me 'dit aandeed' zoals ik het toen ervaarde en op de bazen en op de organisatie van het werk. De drie vergiften .... samsara......