Zowel bij het zich afkeren als bij het zich wenden tot, is het element geloof van cruciaal belang. Zonder dat is het omdraaien niet compleet, omdat we ons in paniek vastklampen aan onze oude gewoonten. Bij het zich afkeren zou men tot een gevoel van afkeer kunnen komen, maar toch weer terugvallen in de slechte gewoonte. We zouden obsessies en verslavingen kunnen uitlokken tot we ons ziek voelen en dit zou ons een pauze kunnen opleveren. Maar dan kan men weer afdwalen. Bedenk hoeveel mensen het roken voor een korte tijd hebben opgegeven, maar al snel weer zijn gaan roken.
Dit gebeurt omdat, hoe verachtelijk of dwaas de gewoonte ook is, het toch een doel in ons leven heeft gediend. Het voedde nog steeds het ego. We hebben de neiging om onze slechte gewoontes op te waarderen door ze "behoeften" te noemen en wanneer we ze ontberen voelen we ons "behoeftig". Om dit gevoel van tekort te dragen is geloof nodig. Het boeddhisme gaat over geloof in de leegte. Het ego vecht terug en wil de leegte altijd opvullen, meestal met iets ongezond.
Evenzo, in het geval van het zich wenden tot. Zo kan men een gulle impuls hebben, maar dan komt er vanuit het niets een reeks gedachten naar boven die aanzetten tot voorzichtigheid. Al snel heeft men zich eruit gepraat, of, zouden we kunnen zeggen, Mara heeft er ons uit gepraat. Tegen die tijd is hét moment verstreken. Misschien voelt men zich nu beroerd over zichzelf, maar hoe dan ook, het is een feit dat de kans verkeken is. Om niet toe te geven aan zo'n lafhartig denken is geloof nodig. Geloof betekent weten wat Mara van plan is en toch handelen.
HET GELOOF OM ZICH IN HET LEVEN TE STORTEN
Het geloofsleven is er dus ook een van veel spontaniteit, uitbundigheid en enthousiasme. Het soort boeddhisme waar we het hier over hebben is er niet een van koude onthechting. Het is niet door een steeds grotere zelfbeheersing dat men bevrijd wordt, maar door het bevrijden van de energie van vreugde, mededogen en geloof in wat men doet en wat men leeft.
Waar komt dat geloof vandaan, zou men zich kunnen afvragen? De basis van ons geloof is het vertrouwen dat wij - zélfs wezens zoals wij, vatbaar voor zoveel lafheid, verslaving, obsessie en destructiviteit - geliefd worden en dat de Boeddha voor ons zorgt. Het licht van zijn glimlach schijnt altijd en ook al leven we in het tormenterende rijk van de vergankelijkheid, er is een geest die niet vergankelijk is en die als een zilveren draad door elke dimensie van het bestaan loopt. Deze geest heeft de spirit van de leegte. Het gaat voorbij aan zuiverheid en onzuiverheid. Het is het licht dat van de Tathagata komt die achterom kijkt.
In het boeddhisme noemen we dit de toevlucht. We nemen toevlucht tegen het kwaad dat anders door onze grillige geest zou kunnen gaan; we vinden een schuilplaats, een zuivere verblijfplaats, waar leegte wordt ervaren, niet als angstaanjagend, maar als totale bevrijding. Alleen zijn we geneigd om in paniek te raken, maar als we Boeddha altijd in gedachten hebben als onze spirituele metgezel, kunnen we terugkeren, Mara confronteren en hem verslaan, want niets houdt ons tegen. Als we de innerlijke stilte en rust vinden, worden we onzichtbaar voor zijn legers, en deze rust wordt dan ervaren, niet als een verlies, maar als een lichtheid en gemak - iets om gelukkig en dankbaar voor te zijn.
Wanneer paravritti zich voordoet, houdt het voldoen aan de voorschriften op een inspanning te zijn en wordt het de enige natuurlijke manier van handelen. In feite hebben we geen leefregels meer nodig, want onze natuurlijke actie zal zijn wat de leefregels proberen aan te geven. Zelfkracht betekent inspanning leveren om zich te conformeren aan het pad, maar in de toestand van paravritti is dergelijke inspanning niet-inspanning.
CONCLUSIE
In deze serie heb ik geprobeerd te laten zien hoe paravritti ons een concreet gevoel van geestelijk ontwaken geeft en van het leven dat voortvloeit uit het ontwaken van het geloof. We kunnen ons laten inspireren door de voorbeelden van de Boeddha's en van de voorouders. Elk van hen keerde zich terug van de verleiding van het conventionele leven en van de sociale pose en zo waren ze in staat om een authentiek leven te leiden. Ze waren allemaal zeer verschillende personen, zich bewust van de menselijke beperking, maar toch vrij van geest.
Het idee van terugdraaien kan worden toegepast in de vele verschillende manieren waarin we natuurlijke vrijheid kunnen ervaren. Ik hoop dat deze verkenning ons helpt om de vele verschillende boeddhistische leringen te waarderen die ons allemaal inspireren om een cruciale wending in ons leven te nemen.
David Brazier op 3 december 2019 en in het nederlands vertaald door Vajrapala
Replies
Eten is een goede test: ik merk dat ik bij mentaal of emotioneel ongemak heel vlug geneigd ben daarvan weg te vluchten en denk dan aan eten, kan het eten soms wel even uitstellen maar vlucht dan toch dikwijls weg in het vullen van m'n mond en maag met iets wat 'goed voelt', maar dus eigenlijk een schijnbevrediging geeft want sommige voedingsmiddelen zijn van die aard dat je achteraf nog meer zin krijgt. Mededogen, met liefde naar die afhankelijke bombu mens kijken, de pijn er laten zijn en en het vuur niet aanwakkeren, en een goed pad te volgen (positieve acties bvb), da's toch wel moeilijk, gaat nog niet 'natuurlijk'. Het is ook zo triest om voedsel te nemen dat niet echt nodig is terwijl er zoveel mensen honger lijden.