Deze zinsnede in de Samenvatting van Geloof en Praktijk kan in een aantal dimensies worden begrepen. Het vertelt ons dat nembutsu
- geen praktijk is van zelfkracht.
- geen persoonlijke ontwikkelingsoefening is.
- geen therapie is
- niet iets is waarin er een meerwaarde schuilt voor de technische vaardigheden van de gebruiker
- verschilt van veel van de praktijken in andere scholen van het boeddhisme.
De term meditatie heeft een nieuwe betekenis gekregen als gevolg van de populaire belangstelling voor boeddhisme en yoga. In het standaard Engels betekent mediteren denken. Over iets mediteren is erover nadenken of erover contempleren, misschien over een mogelijke handelswijze in de toekomst. Echter, als mensen tegenwoordig aan meditatie denken, zijn ze geneigd te denken aan mentale oefeningen die de beëindiging van het denken als het dichts bij zijnde doel hebben en spirituele verlichting als een einddoel.
Wanneer hedendaagse Westerlingen aan het boeddhisme denken, denken ze over het algemeen dat het een weg naar verlichting is en dat meditatie de methode is waarmee verlichting bereikt moet worden. Als we echter goed kijken naar de leer van Shakyamuni Boeddha, dan gaat het niet zozeer om hoe we tot verlichting kunnen komen, maar meer om de manier waarop een verlichte persoon werkelijk leeft. Met andere woorden, het draait om hoe je verder moet gaan na het bereiken van verlichting.
Nembutsu is geen meditatie in de betekenis van ‘een middel om verlichting te bereiken’. Het is niet bedoeld om verlichting tot stand te brengen. In feite wordt het geassocieerd met het geloof, dat men niet in staat is om verlichting te bereiken door zijn eigen inspanning. Verlichting is een geschenk en kan niet verdiend, bereikt, geconstrueerd of geëist worden. Evenmin wordt verlichting in dit leven beschouwd als een doelstelling van de praktijk in Zuiverland. De geest van Zuiverland is meer die van dankbaarheid voor welk licht men ook heeft. Leef dat ten volle. Laat elke verdere ontwikkeling voor zichzelf zorgen, of door de Boeddha's worden verzorgd. Het is niet mogelijk voor illusies om voorbij te gaan aan zichzelf, maar het is mogelijk voor een misleid wezen om bevrijd te worden. De Boeddha's komen juist omwille van misleidde wezens zoals wij.
We kunnen echter ook vaststellen dat het wellicht zo is dat de meeste moderne mensen die mediteren niet echt denken dat ze hierdoor verlicht zullen worden. Het idee van verlichting lijkt zo verheven en ver weg, dat de meeste mensen geloven dat het op vlak van haalbaarheid, volledig buiten bereik is. Meditatie blijft populair als een zelfontwikkelingsoefening of als quasi-therapie. Mensen zijn er van overtuigd dat meditatie de stress verlicht. Het leert hen een aantal disciplines, zoals terughoudendheid en geduld, en het traint hen in het tolereren van stilte, verstilling en kalmte. In de krankzinnige, hectische wereld van het moderne leven zijn deze disciplines de moeite waard. Meditatie heeft dus enige intrinsieke waarde, maar die waarde is voor de meeste mensen niet echt spiritueel. Daarmee bedoel ik dat het niet "akaliko" is, niet tijdloos. Het is eerder utilitair. Nu is nembutsu, in essentie, niet utilitair. Het wijst op wat wel degelijk akaliko is. Het zo dat wat akaliko is, de nembutsu maakt tot nembutsu.
Dit neemt niet weg dat degenen die nembutsu beoefenen er in de praktijk enig voordeel uit kunnen halen. Dat kan, maar dat is niet de reden voor de praktijk. Een dergelijk profijt is incidenteel. Als het bereiken van een dergelijk nut de primaire motivatie zou worden, dan zou het niet langer nembutsu zijn, zelfs als de bewoording zou blijven bestaan. De vorm zou leeg zijn geworden. Aan de andere kant, zolang de intentie er is, is de inhoud er, zelfs als de vorm van de woorden zou variëren. Het is om deze reden dat nembutsu in feite vele vormen kan aannemen en voor een persoon die werkelijk de selectie (senchaku) van nembutsu heeft gemaakt, kunnen en zullen vele praktijken vormen van nembutsu worden, dit is wat Zuiverland tot een algemene vorm van spiritualiteit maakt. De wijn kan in flessen van verschillende vormen gegoten worden. De Zuiverland beoefenaar kan daarom veel verschillende vormen van religie waarderen. Oppervlakkig gezien lijkt dit een paradox - dat selectie inclusiviteit mogelijk maakt - maar deze inclusiviteit is niet het inclusief opnemen van diversiteit op de manier van eclecticisme (Een eclecticus neemt ideeën aan van verschillende overtuigingen die hem of haar persoonlijk aanspreken, en combineert deze), maar het is erkenning van de gemeenschappelijkheid van de diepere betekenis op het gebied van overstijgende inspiratie.
In Zuiverland ligt er veel meer nadruk op dat wat nu al het geval is, dan op het vooruitzicht om in de toekomst iets te bereiken. In het bijzonder, de Dharma is al in de wereld, Shakyamuni heeft de leer reeds geopenbaard, Amida's licht schijnt al op ons, en we zijn al bevoorrecht dat we deze gaven kregen, mensen zoals wij die in samsara leven. Beoefenaars van Zuiverland verwachten ooit Boeddha's te worden - hebben er wellicht meer vertrouwen in dan de meeste beoefenaars van zelfkracht - maar ze geloven dat dit allemaal geregeld is en zal worden en dat dit niet iets is waar ze zich persoonlijk zorgen over hoeven te maken. De persoon van het Zuiverland-geloof heeft daarom een groot gevoel van geruststelling en dit geeft vertrouwen en gemak.
Eigenlijk is veel van wat we hier zeggen over Zuiverland meer in het algemeen waar. Shakyamuni Boeddha leert niet dat meditatie noodzakelijkerwijs tot verlichting leidt. Zelfs nadat iemand vaardigheden heeft bereikt in alle dhyana's, blijft er iets te doen en sommige mensen in het boeddhistisch archief hebben duidelijk verlichting bereikt zonder ooit de dhyana's te beheersen. In feite is er geen effectieve methode om verlicht te worden. Mijn eigen zenleraar zei altijd dat men niet verlicht wordt door het te proberen; het overkomt iemand als een bijproduct.
Het leven brengt koans voort. We trotseren ze of vluchten voor ze. We worden geconfronteerd met omstandigheden die onze vanzelfsprekendheden verstoren. We geraken onder invloed van inspirerende voorbeelden. Op een gegeven moment kunnen we een grote ommekeer in ons hart ervaren, een opening, een nieuw perspectief, maar dit is niet iets wat je kunt bedwingen, net zo min als je een ongeluk kunt bedwingen. Als het is bedacht is het niet opzettelijk. ‘Behaalde’ verlichting zou slechts een imitatie zijn.
De Zuiverland beoefenaar viert daarom eenvoudigweg het geluk dat zich al manifesteert - de aanwezigheid van de Dharma, de verdiensten van Amitabha. We drukken onze dankbaarheid uit door het zeggen van de nembutsu, wat een voortdurende herinnering is. De rest laten we over in de handen van de goden en Boeddha's.
Dit betekent niet dat het een beoefenaar verboden is om te mediteren. Als men mediteren in de ouderwetse zin van het woord of in de hedendaagse zin van het woord nuttig vindt, ga dan door, maar verwacht niet dat je daardoor verlicht wordt en laat je gehechtheid aan deze of enige andere praktijk de centrale plaats van nembutsu in je religieuze praktijk niet verdringen.
In de Amida School hebben we ook meditatieve oefeningen.... in het bijzonder, nei quan en chih quan, die zijn ontworpen om het begrip van de nembutsu te verdiepen. Ze worden hulppraktijken genoemd. Vanuit een Zuiverlandperspectief is dit op vlak van prioriteit de juiste volgorde. Meditatieve oefeningen kunnen nuttig zijn als ondersteuning. Ze zijn niet essentieel en nembutsu zelf heeft een speciale verdienste die veel verder gaat dan dat, maar als men ze nuttig vindt dan hebben ze een intrinsieke relatieve waarde en daar is niets mis mee.
In Kamakura Japan zijn er nieuwe vormen van boeddhistische praktijk ontstaan, zoals nembutsu, zazen en daimoku. Hoewel nieuw in zekere zin, hebben al deze praktijken hun wortels in eerdere vormen van boeddhistische praktijk in China en India. Het is de moeite waard om hier iets over zazen te zeggen, vooral omdat zazen zitmeditatie betekent. Het punt is dat veel mensen die zazen beoefenen denken dat dit een middel is om verlicht te worden. De grondlegger van de zazenbeweging, Eihei Dogen Zenji, zei echter dat zazen al verlichting is en dat zitten met een doel geen echte zazen is. Dit is zeker een andere manier om hetzelfde te zeggen als wat Honen over nembutsu zei. Als men zazen goed begrijpt, dan is het zeker gewoon een vorm van nembutsu. Het is akaliko, dat wil zeggen dat het een viering is van de tijdloze wijsheid die al aanwezig is.
Dus als we zeggen: "wordt niet gedaan als een vorm van meditatie", moeten we de betekenis van deze uitdrukking begrijpen als een middel om nembutsu te onderscheiden van zelfkracht of utilitaire praktijken of behandelingswijzen. Alle boeddhistische praktijken, inclusief meditatie, zijn, mits correct begrepen, verenigbaar met elkaar, wat, vanuit een Zuiverlandperspectief, betekent dat ze allemaal vormen van nembutsu zijn, net zoals een persoon die vanuit een Zen-perspectief kijkt, zou kunnen zeggen dat ze allemaal vormen van zazen zijn. Het verschil tussen scholen is er fundamenteel een van stijl. Het onderscheidende karakter van Zuiverland is de focus op de staat van de gewone mens, en daarom op dankbaarheid en nederigheid en op het zoeken van een toevlucht in de genade die de Boeddha's ons schenken in plaats van in onze eigen schamele vaardigheid. In Zuiverland zeggen we dat nembutsu geen meditatie is (net zoals we zeggen dat het geen mantra is) om de specifieke stijl van Zuiverland beoefening te onderscheiden, wat een stijl is die niet voor het hoogste soort spiritueel wezen is, maar voor gewone, kwetsbare, feilbare wezens zoals de meesten van ons zijn.
Dharmavidya David Brazier (hier in het nederlands vertaald door Vajrapala)
Replies