Vraag: In een van uw recente berichten heeft u de uitspraak gedaan: "Nondualiteit is een dualistische theorie". Ik hoopte dat u iets meer over deze verklaring zou kunnen zeggen, of misschien zou kunnen wijzen op een soetra of eerder werk waarin dit wordt besproken. Het is zeker een punt dat in sommige Dharmische kringen als provocerend zou worden beschouwd.
Kort antwoord: Nondualiteit is een ontkenning en ontkenning creëert automatisch een dualiteit tussen zichzelf en wat het ontkent.
Langer antwoord: Er wordt in boeddhistische kringen veel gesproken over "non-dualiteit" en het is vaak naar voren gebracht alsof het op de een of andere manier definieert waar het boeddhisme over gaat. Het is echter moeilijk om een citaat van de Boeddha zelf te vinden van deze strekking. Natuurlijk hangt veel af van wat men bedoelt. De term nondualiteit betekent eenvoudigweg niet tweeledig. Men is daarom verplicht om aan te geven van welke twee dingen men gelooft dat het er niet echt twee zijn - aarde en hemel, subject en object, ik en jij, relatieve waarheid en absolute waarheid? Nondualiteit wijst altijd op een dualiteit en beweert dat deze in zekere zin een eenheid zou zijn. De basisvorm van een dualiteit is "dit" en "niet-dit", dus "dualiteit" en "niet-dualiteit".
Over het algemeen wordt non-dualiteit derhalve verondersteld "eenheid" te impliceren. De term zelf is echter geconstrueerd als een dualistische term.
Niet-anders-zijn betekent dat er iets anders is wat het niet is. Nondualiteit staat in een dualistische koppeling met dualiteit. Als we het boeddhisme definiëren als niet-dualiteit (ik definieer dat zo niet, maar omwille van het argument....) dan definiëren we het als iets anders dan dualiteit. Met andere woorden, we stellen een dualistisch schema van dingen voor waarin niet-dualiteit een deel is en dualiteit het andere deel. Over het algemeen is dualiteit in deze theorieën het empirische deel en is dualiteit het metafysische deel.
In een Indiase context is non-dualiteit een Hindoeïstische gedachte. In de Indiase talen is het advaita (a-dvai-ta = niet twee-eenheid). Volgens Wikipedia is Advaita "een ontologische benadering van het nondualisme, en beweert het dat er geen verschil bestaat tussen Atman (de ziel) en Brahman (het Absolute)". De Boeddha, echter, verwierp al deze ideeën. Het Wikipedia-item is de moeite waard om te bekijken, omdat het laat zien wat een enorm scala aan totaal verschillende ideeën onder "non-dualiteit" vallen: "Zijn al deze verschillende non-dualiteiten niet-dualitisch?", is men geneigd zich af te vragen.
Nonsingulariteit is waarschijnlijk een eenvoudiger theorie om zowel empirisch als filosofisch te verdedigen dan niet-dualiteit. Nonsingulariteit zou beweren dat er niets is dat echt uniek is, niets dat niet in delen kan worden opgesplitst. De Boeddha was in het bijzonder een analist. Hij verdeelde de dingen. Het boeddhisme zit vol met lijsten van onderdelen - vijf skandhas, twee waarheden, drie tekenen van zijn, zeven verlichtingsfactoren, zes paramita's, enzovoorts. Het was niet Boeddha's stijl om de eenheid te claimen.
Bovendien kan analyse zeer praktisch en nuttig zijn, terwijl eenheid bijna niets zegt. Dit en dat zijn één..... en wat dan nog? Hoe helpt dat? Het geeft misschien een behaaglijk gevoel, maar het helpt de praktijk niet. Men zou bijvoorbeeld kunnen denken dat als we geloven dat "alle mensen één zijn" dit voor vrede in de wereld zal zorgen, maar het is helemaal niet duidelijk hoe dit werkelijk tot concrete actie zal leiden, terwijl het erkennen dat er veel verschillende soorten mensen in de wereld zijn, er gemakkelijk toe kan leiden dat er nagedacht wordt over hoe we met die verschillen en de verschillende behoeften om kunnen gaan.
Een andere soortgelijke misvatting is de gelijkstelling van " gerelateerdheid " met " identiekheid ". Ik heb het vaak horen zeggen dat dingen "één" zijn omdat ze "met elkaar verbonden" zijn. Echter, om verwante zaken te zijn, moeten ze gescheiden zijn. Er zijn er twee of meer nodig om een relatie te leggen. In ieder geval is het idee van wederzijdse afhankelijkheid overdreven. Veel dingen zijn puur eenzijdig van elkaar afhankelijk. Het feit dat A afhankelijk is van B betekent niet noodzakelijkerwijs dat B op enigerlei wijze A nodig heeft.
Ik geloof niet dat Boeddha heeft onderwezen dat alles "één" is, zelfs niet dat alle dingen met elkaar in verband staan of van elkaar afhankelijk zijn. Al deze ideeën hebben de neiging om de ethiek te ondermijnen omdat ze impliceren dat het slechte net zo noodzakelijk is als het goede. Boeddha was meer gericht op het onderscheiden van de dingen en het maken van keuzes met de juiste intentie.
Degenen die de theorie van non-dualiteit verdedigen, doen dit om zich te onderscheiden van anderen waarvan zij denken dat ze het mis hebben. Dat is echter iets dualistisch om te doen. We zullen veel verder komen door openlijk dualistisch te zijn - of, beter nog, pluralistisch - en elkaar te respecteren in al onze verschillen.
"Een "polytheïstische" benadering biedt veel meer mogelijkheden".
Soms hebben mensen diepgaande spirituele ervaringen en spreken ze erover in wat je "nondualistische taal" zou kunnen noemen. Ze zouden bijvoorbeeld kunnen zeggen: "Ik voelde me met alles verbonden". Ik heb hier geen bezwaar tegen omdat het gewoon een vorm van zelfexpressie is. Wanneer de persoon zijn ervaring heeft verteerd zal deze ervaring voor hem als iets bijzonders naar voren komen, iets om niet te vergeten, iets anders dan het gewone leven. Zo worden ze weer teruggeworpen in de dualiteit van het gewone leven versus de piekervaring. Hun "non-duale" ervaring zal een nog grotere dualiteit voor hen hebben teweeggebracht. Hier is niets mis mee. Zulke tegenstellingen vormen het fundament van religie en wijsheid.
Maakt het wat uit? Of je metafysische houding er een van dualiteit of non-dualiteit is, lijkt in principe niet veel uit te maken, maar in de praktijk lijkt er een neiging te zijn voor monismen om intolerant te worden. We kunnen dit zien bij vele monotheïstische sekten. Zelfs binnen het Zuiverlandboeddhisme bestaat dit gevaar. Er zijn mensen voor wie Amitabha bijna een monotheïstische godheid is geworden en die mensen zijn vaak nogal bekrompen, terwijl er anderen zijn die Amitabha als één Boeddha onder de vele - een favoriete weliswaar, maar nog steeds één onder de vele – te zien, en dit lijkt me een veel opener en toleranter standpunt. Het is ook de juiste positie, want in de Amida Kyo, die regelmatig in alle scholen van Zuiverland wordt voorgedragen, staat een groot aantal Boeddha's opgesomd. Een dergelijke "polytheïstische" benadering heeft veel meer mogelijkheden om verschillen te integreren en een gemeenschap op te bouwen in diversiteit. Nogmaals, de soetra die zegt dat de mensen in het Zuiverland hun tijd besteden aan het maken van offers aan andere Boeddha's is virtueel belangrijk. Het biedt een bijbelse basis voor interreligieuze harmonie.
Al met al denk ik dus dat het beter zou zijn om al dat gepraat over non-dualiteit te laten vallen en de veelheid aan werelden, boeddha's, mensen en taken die gedaan moeten worden, onder ogen te zien.
Dharmavidya (vertaald in het nederlands door Vajrapala)
Replies