In de uiteenzetting van gisteren keken we naar het emoticon beeld van vrede, een duif met een olijftak in de snavel. In de oude Griekse mythologie waren de duif en de olijftak attributen van Eirene de godin van de vrede. De olijf werd ook geassocieerd met Athena, die de olijfboom had gegeven als een geschenk aan de stad Athene, hoewel in haar geval de vogel met de tak een uil was. Vanwege de vrijgevigheid van dit geschenk maakten de goden Athena tot de beschermvrouwe van de stad en zo kreeg het zijn naam. Zoals Athena's geschenk Athene welvaart heeft gebracht, zo baart Eirene Plautos de god van de welvaart. Vrede moet ons in staat stellen om te floreren. De olijf is een zeer oud symbool van de vrede, dat waarschijnlijk teruggaat tot de pre-griekse tijd.
Toen ik een kind was, woonde ik op Cyprus. Cyprus is een van de twee enige landen in de wereld met olijftakken op de nationale vlag (het andere is Eritrea). De olijfboom verschijnt ook op het schild van het land.
Ik herinner me dat er overal op het eiland olijfbomen stonden. Zoals veel van de mooiste plaatsen ter wereld heeft Cyprus veel conflicten gekend en het eiland is momenteel verdeeld in een helft die deel uitmaakt van de Europese Unie en een helft die bezet wordt door Turkije. In de geschiedenis is het eiland bezet geweest door een groot aantal politieke machten - Fenicië, Griekenland, Rome, Venetië, de Byzantijnen, de kruisvaarders, enzovoorts. Toen ik daar was, was er een strijd gaande voor onafhankelijkheid van Groot-Brittannië.
Dus Cyprus kan een plaats van schoonheid en vrede zijn, maar ook een plaats van oorlog en conflict. Sterker nog dan de band met Eirene, wordt het eiland geassocieerd met Aphrodite, godin van de liefde. Dit lijkt gepast. Liefde wordt zowel geassocieerd met schoonheid en vrede aan de ene kant en strijd en conflict aan de andere kant.
Sterker nog dan de band met Eirene, wordt het eiland geassocieerd met Aphrodite, godin van de liefde. Dit lijkt gepast. Liefde wordt ook geassocieerd met zowel schoonheid en vrede aan de ene kant en strijd en conflict aan de andere kant.
Ik denk dat als we echt "gepassioneerd willen zijn voor vrede", zoals het in de leer van de Boeddha over 'juiste spraak' staat, we ook realistisch moeten zijn in onze waardering van het belang van oorlog in de menselijke geschiedenis en psychologie. Mensen gaan niet ten strijde trekken uit waanzin en ook niet gedachteloos. Ze doen dat om redenen die op dat moment krachtig lijken en oorlog levert een aantal dingen op. Als we echte, diepgewortelde en duurzame vrede in onze gemeenschappen willen hebben, dan is dat niet door het simpelweg onderdrukken van conflicten en het negeren van deze realiteiten. Dat komt omdat we andere, minder gewelddadige manieren zullen hebben gevonden om te bereiken wat oorlog heeft opgeleverd.
Een van de meest voor de hand liggende dingen die een oorlog doet, is dat hij in veel opzichten de lei schoonveegt en een nieuwe start mogelijk maakt. Hoe langer de 'vrede' normaal gesproken voortduurt, des te meer wordt de samenleving regelmatiger, verlegener en stugger. Het is als de rommel die zich in een huis kan opstapelen. Om de zoveel tijd heeft men een voorjaarsschoonmaak en een meedogenloze dumpingsessie nodig.
Wat ook bereikt wordt door oorlog is dat het een arena voor heldendom creëert waarin mensen grote risico's nemen en zich tot het uiterste inspannen. Lange periodes van 'vrede' leiden er heel vaak toe dat een samenleving efficiënt en 'veilig' wordt op een manier die voor iedereen de meeste mogelijkheden wegneemt om zijn of haar geest tot het uiterste te verruimen en erachter te komen waar hij of zij werkelijk toe in staat is. De geschiedenis staat bol van de voorbeelden van samenlevingen die 'zacht' zijn geworden en vervolgens werden overspoeld door ruwere barbaren van over de grens, wier meer primitieve samenleving meer kracht had.
Wat kunnen we hiervan leren? Dat onze vredelievendheid niet louter stilzwijgen mag zijn, noch een diskwalificatie van risico's en avontuur; dat we regelmatig de kans moeten krijgen om terug te keren naar de basis en ons leven opnieuw op te starten vanuit de basis, en niet vanuit de rommelige opeenhoping van troost en conventies die in de loop van de jaren is ontstaan.
De Boeddha was fel gekant tegen 'accumulatie' en zag het als een belemmering van de vrijheid. De oude Grieken geloofden in avontuur, strijd en heldendom en hun samenlevingen incorporeerden conflicten en debatten.
Het geestelijk leven zou even veeleisend moeten zijn als oorlogsvoering. We moeten ons minstens even krachtig inzetten voor de zaak als het over vrede gaat als wanneer er oorlog uitbreekt. Alleen dan zal oorlog overbodig worden. Het probleem is dat we de neiging hebben om onszelf alleen maar te roeren als de zaken er slecht voor staan. Als we wat vroeger meer vitaal zouden zijn, zouden de dingen anders gaan.
Hier in La Ville au Roi (Eleusis) maken we ons veel zorgen over het creëren van een vreedzame gemeenschap. Dit is niet alleen een kwestie van vreedzame individuen. Ik hou ervan te denken dat er hier ruimte is voor mensen om volledig levendig en dynamisch te zijn en om op een manier met elkaar om te gaan waarin hun hele wezen wordt ingezet, dat we destructieve conflicten kunnen vermijden, niet door deze te onderdrukken, maar door het cultiveren van een gevoel van realisme over het leven en de menselijke aard.
Ik mis mijn thuisland op het eiland. Mijn herinneringen aan mijn aanwezigheid daar, want alles wat ik in een periode van gewelddadige opstand heb meegemaakt, zijn zoete herinneringen. De reden hiervoor is dat ik omringd werd door liefde. De aanwezigheid van Aphrodite was toen reëel voor mij en ik werd erdoor gevormd. De aanwezigheid van Eirene en Aphrodite en de andere godinnen blijft tot op de dag van vandaag een belangrijke realiteit voor mij. De aantrekkingskracht van de heidense goden is misschien moeilijk te begrijpen, maar het is een feit dat ze veel dichter bij ons staan dan de totaal geïdealiseerde figuren die de religie ons vaak voorhoudt.
De herinnering gaat met mij mee en inspireert mijn inspanningen om van Eleusis een kleine hemel te maken. Ik hoop dat u bij mij komt, of een soortgelijke inspanning doet op een eigen terrein, zodat we, als we elkaar ontmoeten, onze verhalen en ervaringen kunnen delen en samen een eerbetoon aan de goden kunnen brengen.
David Brazier op 20 June, 2016 en vertaald in het Nederlands door Vajrapala november 2019
Replies